Η παρουσίαση αυτή έγινε με επιμέλεια και έκδοση του Γραφείου μας, κατόπιν σχετικής αναθέσεως από την ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΠΛΟΙΟΚΤΗΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΑΛΙΕΩΝ «Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ» και στο πλαίσιο του συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Ημέρας Θάλασσας (European Maritime Day) που διοργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 24 και 25 Μαΐου 2023 στη πόλη Βρέστη της Γαλλίας και αποτελεί μια προσπάθεια συμβολής στο διάλογο που έχει ανοίξει για τη διαμόρφωση της νέας Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, ειδικότερα όσον αφορά το πλαίσιο λειτουργίας της ελεύθερης αλιείας. 

 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΝΤΖΟΤΡΑΤΑ. Μία βιώσιμη μέθοδος αλιείας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

1.1. Θέσπιση προηγούμενου και υποβολή νέου Διαχειριστικού Σχεδίου.

Το σωματείο μας είναι ο μοναδικός συλλογικός φορέας στην Ελλάδα που εκπροσωπεί, προβάλει και υποστηρίζει τα συμφέροντα των ιδιοκτητών του αλιευτικού εργαλείου «γρίπος που σύρεται από σκάφος ή βιντζότρατα (SB)». Η βιντζότρατα όπως αυτή αλιεύει στις ελληνικές θάλασσες είναι ένα παραδοσιακό, παράκτιο, παραγωγικό και βιώσιμο αλιευτικό εργαλείο, εξαρτώμενο από την στεριά, που αγκυροβολημένο δίπλα σε αυτήν ανασύρει το δίχτυ του με βίντσι πολύ αργά και δεν το σύρει όπως η μηχανότρατα.  Η τεχνική αλιείας του εργαλείου, είναι τέτοια ώστε η δύναμη έλξης να εφαρμόζεται στις πλευρές του διχτυού και όχι στα μολυβόσχοινα, τα οποία κατά την διάρκεια ανάσυρσης δεν ασκούν σημαντικές πιέσεις στο βυθό. Η ελληνική βιντζότρατα συνδέεται άρρηκτα με την ελληνική κοινωνία και πολιτιστική κληρονομιά, καθώς από τους αρχαίους χρόνους (μάλιστα ο Όμηρος την ονομάζει ΠΑΝΑΓΡΑ και ο Πλούταρχος την αναφέρει ΣΑΓΗΝΗ), λειτουργεί ως αλιευτικό εργαλείο στην Ελλάδα, μια χώρα παραδοσιακά εξυπηρετούμενη από την αλιεία.

Έως τα τέλη του Μαρτίου του 2020, η ελληνική βιντζότρατα αλίευε στις ελληνικές θαλάσσιες περιοχές, κατά παρέκκλιση, δυνάμει του εκδοθέντος και ισχύοντος Διαχειριστικού Σχεδίου (ΔΣ) για τα έτη 2017-2020. Στις 18/01/2021 εξεδόθη Προσχέδιο Υπουργικής Απόφασης της Υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με θέμα τη «θέσπιση σχεδίου διαχείρισης για αλιεία μαρίδας (Spicara smaris) και γόπας (Boops boops), που στοχεύονται από το αλιευτικό εργαλείο γρίπος που σύρεται από σκάφος ή βιντζότρατα (SB), σε συγκεκριμένες περιοχές της ελληνικής επικράτειας», το οποίο υπεβλήθη από την Ελληνική Κυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) προς έγκριση. Κατά τον μήνα Απρίλιο του έτους 2021 εξεδόθη η 66^η Έκθεση της Ολομέλειας της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής της ΕΕ για την Αλιεία (STECF), στο πλαίσιο της οποίας το ανωτέρω Προσχέδιο Υπουργικής Απόφασης έλαβε την προέγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι το Προσχέδιο έγινε συνολικά αποδεκτό από την Επιτροπή, χωρίς να προβληθεί καμία παρατήρηση ή συμπλήρωση και χωρίς να ζητηθεί καμία περαιτέρω ενέργεια στην Ελλάδα, ενώ κατά κανόνα η πρακτική για αντίστοιχα Προσχέδια είναι ότι αυτά επιστρέφονται με σχόλια και επανυποβάλλονται. Επομένως επρόκειτο για ένα άρτιο, νόμιμο και επαρκώς τεκμηριωμένο επιστημονικά σχέδιο διαχείρισης, το οποίο διασφαλίζει την βιώσιμη και ασφαλή για το περιβάλλον λειτουργία της ελληνική βιντζότρατας. Παρά το γεγονός ότι το Προσχέδιο έλαβε την πανηγυρική προέγκριση της Επιτροπής, η Ελλάδα αρνείται να ολοκληρώσει την υποχρέωσή της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παραβιάζοντας αφενός το Κοινοτικό και Ενωσιακό Δίκαιο αφετέρου προσβάλλοντας τους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το Ελληνικό Κράτος ουδέποτε κατήργησε τις άδειες της ελληνικής βιντζότρατας. Παράλληλα, με το υπ’ αριθμ. 284/30-8-2021 έγγραφό του, το Συμβούλιο Αλιείας γνωμοδότησε θετικά υπέρ της όλης διαδικασίας, πράγμα που οδηγεί επίσης στο συμπέρασμα ότι η μη ολοκλήρωση του Διαχειριστικού Σχεδίου αποτελεί αυθαίρετη και αναιτιολόγητη επιλογή της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας.

1.2. Προσφυγή του Σωματείου μας στην Ελληνική και Ευρωπαϊκή Δικαιοσύνη.

Παρά το γεγονός, λοιπόν ότι το Ελληνικό Κράτος μας δημιούργησε την εύλογη βεβαιότητα ότι επιθυμεί τη θέσπιση Διαχειριστικού Σχεδίου των ετών 2021-2024, εντελώς αναιτιολόγητα μετέβαλλε αυθαίρετα την άποψή του. Ενδεικτικό της απροθυμίας του Ελληνικού Κράτους να αιτιολογήσει έστω κατ’ ελάχιστον την άρνησή του αυτή, είναι το γεγονός ότι ενώ από τον Οκτώβριο 2021 έως και σήμερα (Μάιος 2023) υπεβλήθησαν συνολικά έξι (6) ερωτήσεις για το ζήτημα από βουλευτές στην Ελληνική Βουλή, από τις οποίες, όχι ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αλλά αντί αυτού ο Υφυπουργός, απάντησε μόνο σε μία από αυτές και πάλι, χωρίς να δώσει επαρκείς εξηγήσεις για το λόγο της άρνησης της Ελλάδας να υλοποιήσει την προηγούμενη απόφασή του.

Στις 29/09/2021 το Σωματείο μας υπέβαλλε μηνυτήρια αναφορά ενώπιον του Εισαγγελέως Πλημμελειοδικών Αθηνών, για τη διερεύνηση τυχών ποινικών ευθυνών πολιτικών προϊσταμένων και υπηρεσιακών παραγόντων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στις 6/10/2022 πληροφορηθήκαμε ότι η ανωτέρω από 29/09/2021 μηνυτήρια αναφορά μας και η επ’ αφορμή αυτής σχηματισθείσα δικογραφία διαβιβάστηκαν στον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, όπου μέχρι σήμερα εκκρεμεί η συζήτηση άρσης ασυλίας των εμπλεκόμενων πολιτικών προσώπων.

Επιπλέον, από τον Ιούνιο έως τον Νοέμβριο του έτους 2021 η Ελλάδα έλαβε δύο φορές την παραίνεση για την ολοκλήρωση της εθνικής διαδικασίας υιοθέτησης του προεγκριθέντος διαχειριστικού σχεδίου, δια επιστολών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς την ελληνική Διοίκηση. Ενόψει αυτής της αναιτιολόγητης άρνησης της Ελλάδας να ολοκληρώσει τη διαδικασία που η ίδια είχε εκκινήσει, στις 21/12/2021 προσφύγαμε ενώπιον του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου της χώρας μας, ήτοι το Συμβούλιο της Επικρατείας, προκειμένου να προστατεύσουμε τα επαγγελματικά δικαιώματα των Ελλήνων Αλιέων της ελληνική βιντζότρατας.

Στις 2/11/2022, δημοσιεύθηκε η υπ’ αριθμ. 2133/2022 απόφαση του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία αποδέχθηκε ότι η Ελλάδα έχει υποχρέωση, σύμφωνα με το Ελληνικό Σύνταγμα, να ρυθμίσει την επαγγελματική μας δραστηριότητα, εφόσον διατηρούμε ενεργές τις άδειες αλιείας μας, εκδίδοντας σχετικό Διαχειριστικό Σχέδιο. Έκτοτε, έχουμε πραγματοποιήσει κάθε ενέργεια για την εκτέλεση της ανωτέρω απόφασης, προσφεύγοντας μάλιστα και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όμως, ουδεμία πρόνοια έχει ληφθεί εκ μέρους της Ελληνικής Διοίκησης, για το ζήτημά μας.

Την 31/1/2023 το Σωματείο μας κατέθεσε στην αρμόδια Επιτροπή του Συμβουλίου της Επικρατείας αίτημα για τη διαπίστωση της συμμόρφωσης ή μη του Ελληνικού Κράτους στην εκτέλεση της 2133/2022 απόφασης. Παράλληλα με τα ανωτέρω, η πλειοψηφία των μελών του Σωματείου μας και κάθε ιδιοκτήτης ελληνική βιντζότρατας ατομικά έχει καταθέσει πληθώρα αγωγών κατά του Ελληνικού Δημοσίου για την καταβολή χρηματικής ικανοποίησής μας για την αποκατάσταση της οικονομικής και ηθικής μας βλάβης λόγω των ανωτέρω.

Εν συνεχεία την 1/2/2023 προσφύγαμε στην ελληνική αρχή «Συνήγορος του Πολίτη», διαμαρτυρόμενοι για την μη εκτέλεση της απόφασης. Ο Συνήγορος του Πολίτη με την από 15/2/2023 επιστολή του προς τη Διεύθυνση Αλιείας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ζήτησε την εκτέλεση της απόφασης 2133/2022 του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ακολούθως, με νεότερη, από 27/04/2023 επιστολή του προς τη Διεύθυνση Αλιείας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ο Συνήγορος του Πολίτη απευθύνει προς το Ελληνικό Κράτος ερωτήματα αναφορικά με τη συνέχιση ή διακοπή της δραστηριότητας των Ελλήνων αλιέων ιδιοκτητών ελληνικής βιντζότρατας και τους όρους αυτής.

Η ελληνική βιντζότρατα ως παραδοσιακό αλιευτικό εργαλείο με σημαντικό ιστορικό, λαογραφικό και εθνικό αποτύπωμα, αποτελεί στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας και δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζεται από ορισμένους με απαξίωση. Αποτελεί, λοιπόν, υποχρέωσή μας, τόσο στις προηγούμενες όσο και στις επερχόμενες γενιές, η προάσπιση του εργαλείου. Η λειτουργία της ελληνικής βιντζότρατας, μέχρι σήμερα ουδέποτε έχει απαγορευθεί από την Ευρωπαϊκή και Κοινοτική νομοθεσία αλλά αντίθετα είναι επιτρεπτή με την έκδοση σχετικού Διαχειριστικού Σχεδίου, κατά παρέκκλιση του ισχύοντος Κανονισμού και με την παράλληλη διενέργεια επιστημονικά τεκμηριωμένων μελετών, τη δημοσίευση των πορισμάτων και την αξιολόγησή τους.

Η μέχρι σήμερα πρακτική μας έχει αποδείξει και με δεδομένο τον διαρκώς μειούμενο αριθμό των ενεργών σκαφών, ότι η λειτουργία της ελληνική βιντζότρατας με τις προϋποθέσεις που θέτει ο Κανονισμός, είναι εφικτή, βιώσιμη και η άρνηση της Ελλάδας να υιοθετήσει το Διαχειριστικό Σχέδιο που η ίδια εκπόνησε και υπέβαλε, εκτός από αναιτιολόγητη, μη τεκμηριωμένη επιστημονικά και ανακόλουθη, συνιστά πλέον πράξη αυθαίρετη και αντίθετη στην κρίση των Ελληνικών (και ευελπιστούμε) και των Ευρωπαϊκών δικαστηρίων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΒΙΝΤΖΟΤΡΑΤΑΣ

2.1. Η ελληνική βιντζότρατα ως στοιχείο αποκεντρωμένης οικονομικής δραστηριότητας

Η ελληνική βιντζότρατα συνιστά αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού μεσογειακού τρόπου ζωής καθώς είναι συνδεδεμένη με την καθημερινότητα και τις παραδοσιακές γνώσεις και εμπειρίες των γηγενών πληθυσμών των ελληνικών νησιών. Ουσιαστικά, η ελληνική βιντζότρατα «δίνει ζωή» στην παραμεθόριο, εάν ληφθεί υπόψη ότι σε κάθε σκάφος απασχολούνται από τρία έως πέντε άτομα, κατά κανόνα αυτόχθονες, ενισχύοντας τον ελληνικό στόλο και μάλιστα κατά τους δύσκολους μήνες του χειμώνα, καθώς η ελληνική βιντζότρατα δύναται να αλιεύει έξι (6) μήνες το χρόνο, από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάρτιο. Είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό ότι η ελληνική βιντζότρατα δραστηριοποιείται μόνο στο 2% της παράκτιας ζώνης της Ελλάδας, λειτουργεί δηλαδή σε πολύ περιορισμένο και συγκεκριμένο χώρο εν συγκρίσει με άλλα παράκτια εργαλεία που κινούνται και δραστηριοποιούνται στο σύνολο της ελληνικής παράκτιας ζώνης. Επιπλέον, δεν λειτουργεί τους κύριους μήνες αναπαραγωγής των ψαριών (Απρίλιο-Ιούνιο). Στο πλαίσιο αυτό, οι γηγενείς πληθυσμοί των ελληνικών νησιών και της παράκτιας Ελλάδας έχουν συνδυάσει την παράδοση και την καθημερινότητά τους με την αλίευση με ελληνική βιντζότρατα κατά τέτοιον τρόπο, ώστε η ενδεχόμενη κατάργησή της να μπορεί να επηρεάσει πολλαπλώς εν γένει τον τρόπο ζωής τους.

2.2. Η ελληνική βιντζότρατα και η άμεση συμβολή της στην πρωτογενή παραγωγή

Επιπροσθέτως, αποτελεί κατ’ εξοχήν ελληνική, παραδοσιακή μέθοδο αλιείας, αξιοποιούμενη αποκλειστικά στα ελληνικά νησιά. Η ελληνική βιντζότρατα στοχεύει κυρίως την μαρίδα, ψάρι που σύμφωνα με σχετικές επιστημονικές μελέτες, βρίσκεται σε αφθονία στις ελληνικές θάλασσες και εντός των ορίων βιώσιμης εκμετάλλευσης. Άλλωστε, η δραστηριότητα αλίευσης με ελληνική βιντζότρατα εντάσσεται εξ ολοκλήρου στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, παράγοντας «καθαρό» κρατικό εισόδημα καθώς ο μεγάλος όγκος του αλιεύματος διοχετεύεται στην αγορά μέσω των ιχθυόσκαλων. Κατά τον τρόπο αυτό, τόσο η τοπική νησιωτική οικονομία, όσο και η ευρύτερη κρατική, ενισχύονται κατά τρόπο ευεργετικό για το κοινωνικό σύνολο.

2.3. Η συμβολή της ελληνικής βιντζότρατας στην αντιμετώπιση της ανεργίας.

Η αλίευση με βιντζότρατα είναι αναμφίβολα, από τα χρόνια της αρχαιότητας, ζωτικής σημασίας για την επαγγελματική δραστηριότητα των γηγενών πληθυσμών των ελληνικών παραθαλάσσιων περιοχών. Ειδικότερα, παρέχει εργασία και εισόδημα σε πολύ μεγάλο ποσοστό των κατοίκων των εν λόγω περιοχών, στις οποίες δεν υφίστανται εναλλακτικές λύσεις επαγγελματικής δραστηριοποίησης. Οι γηγενείς επαγγελματίες αλιείς με ελληνική βιντζότρατα, οι οποίοι επί αιώνες βιοπορίζονται αλιεύοντας με αυτή, κληρονομώντας την από γενιά σε γενιά, σήμερα λόγω της μη λειτουργίας της βρίσκονται σε εξαιρετικά άσχημη οικονομική κατάσταση αφενός λόγω του ότι είχαν επενδύσει σημαντικά κεφάλαια στο εργαλείο αυτό, αφετέρου είναι εκτεθειμένοι στην παντελή έλλειψη εναλλακτικών επαγγελματικών λύσεων, ειδικά όσοι ζουν σε νησιωτικές περιοχές με μικρό πληθυσμό.

            ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΒΙΝΤΖΟΤΡΑΤΑΣ

3.1. Παραδοσιακό αλιευτικό εργαλείο της Ελλάδας

Ο ελληνικός πολιτισμός, εξ αρχαιοτάτων χρόνων, χαρακτηρίζεται από τις ιδιαίτερες και μοναδικές παραδόσεις του, οι οποίες τον συνδιαμορφώνουν και του προσδίδουν τον μοναδικό χαρακτήρα του. Η ελληνική βιντζότρατα αποτελεί κατ’ εξοχήν στοιχείο του πολιτισμού αυτού, καθώς, όπως προεξετέθη, αξιοποιούνταν από τους Έλληνες των αρχαίων χρόνων και αξιοποιείται έως και σήμερα, από τους σημερινούς κατοίκους της Ελλάδας. Ειδικότερα, οι αλιείς των ελληνικών ακτογραμμών διαθέτουν πλήρη εξοικείωση με τη χρήση της ελληνικής βιντζότρατας, εξοικείωση την οποία έχουν αποκτήσει βιωματικά. Κατ’ αποτέλεσμα, η εξαφάνισή της από τις ελληνικές ακτές στην πραγματικότητα δεν θα εκσυγχρονίσει τις συνθήκες αλιείας, παρά μόνο θα στερήσει τους κατοίκους της Ελλάδας από ένα διαχρονικό στοιχείο της παράδοσης και του πολιτισμού τους.

3.2. Ο μεσογειακός χαρακτήρας της

Δεν είναι, όμως, μόνον ελληνική η σημασία της ελληνικής βιντζότρατας, αλλά εν γένει μεσογειακή. Ακριβέστερα, το εν λόγω εργαλείο αλιεύει κατά παράδοση στη Μεσόγειο Θάλασσα και απαντάται στις ακτές της, καθώς είναι σχεδιασμένο για την αλίευση ειδών που μεγαλώνουν επίσης στη Μεσόγειο. Μάλιστα, η εν λόγω αλίευση πραγματοποιείται κατά τρόπο, ώστε να εξυπηρετείται η διατήρηση επί αιώνες της βιοποικιλότητας, όπως αποδεικνύεται από επιστημονικές μελέτες, οι οποίες συμπεραίνουν ότι ουδόλως απειλείται η επιβίωση ειδών που αλιεύονται από την ελληνική βιντζότρατα. Παράλληλα, η αλίευση με το εργαλείο αυτό εξυπηρετεί παραδοσιακά τη μεσογειακή διατροφή, η οποία προσφέρει αναρίθμητα οφέλη στην υγεία.

3.3. Εργαλείο ειδικής τεχνογνωσίας

Η βιντζότρατα, όπως αυτή δραστηριοποιείται στις ελληνικές θάλασσες, διακρίνεται από την ιδιαίτερή της τεχνική, η οποία προϋποθέτει ειδικές γνώσεις τόσο του εργαλείου και του τρόπου αλιείας, όσο και των αλιευτικών πεδίων. Στην πράξη, αξιοποιείται από έμπειρους αλιείς μεγάλης ηλικίας οι οποίοι εκπαιδεύονται από τους προκατόχους τους και εν συνεχεία εκπαιδεύουν τους διαδόχους τους, ήτοι από πατέρα σε γιό, με απόλυτη επιτυχία επί αιώνες, εάν αναλογισθεί κανείς ότι το εργαλείο αξιοποιούνταν από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τη σημερινή διακοπή της λειτουργίας του. Άλλωστε, η αλιεία με ένα εργαλείο τέτοιου τύπου, το οποίο κινείται πλησίον της ακτής, απαιτεί εξ ορισμού ιδιαίτερη τεχνογνωσία η οποία μπορεί να αναβαθμιστεί περαιτέρω, με τη συμβολή της σύγχρονης τεχνολογίας και επιστήμης και με έναν περισσότερο σύγχρονο και βιώσιμο προσανατολισμό. Οι εν λόγω γνώσεις, δεδομένου ότι μεταδίδονται όπως προελέχθη και δεδομένου ότι η λειτουργία της ελληνικής βιντζότρατας έχει ήδη παύσει, βρίσκονται σήμερα εκτεθειμένες στον κίνδυνο να λησμονηθούν και να χαθούν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΙΝΤΖΟΤΡΑΤΑΣ

            4.1. Κατευθύνσεις της ΕΕ και το μέλλον της ελληνικής βιντζότρατας

Η ΕΕ με την Ανακοίνωσή της προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, Βρυξέλλες, 21.2.2023 [COM (2023) 102 final] αλλά και την  Ανακοίνωσή της προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, Βρυξέλλες, 21.2.2023 [COM (2023) 103 final], όρισε το νέο πλαίσιο για τη θέσπιση ενός σχεδίου δράσης της ΕΕ για τη προστασία και αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων για βιώσιμη και ανθεκτική αλιεία καθώς και την διαμόρφωση της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑΠ) ως ένα σύμφωνο για την αλιεία και τους ωκεανούς με στόχο τη βιώσιμη, επιστημονικά τεκμηριωμένη, καινοτόμο και συμπεριληπτική διαχείριση της αλιείας.

Στο πλαίσιο αυτό η ελληνική βιντζότρατα, θεωρούμε ότι μπορεί να συμβάλλει, λόγω της ιδιαιτερότητας με την οποία λειτουργεί το εργαλείο, κυρίως κατά το ότι δεν εργάζεται σύροντας τον γρίπο ερχόμενη σε άμεση επαφή με το βυθό, αλλά ανασύροντας το γρίπο με μηχανική δύναμη που εφαρμόζεται πάνω στο σκάφος, όπως θα αναλυθεί κατωτέρω.

Σε κάθε περίπτωση η ΕΕ στις ως άνω Ανακοινώσεις της επισημαίνει ότι: «Σύμφωνα με τους στόχους του νέου παγκόσμιου πλαισίου για τη βιοποικιλότητα και της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 για την προστασία του 30 % της θαλάσσιας έκτασης της Ευρώπης, η ΕΕ μπορεί να μειώσει σημαντικό μέρος αυτής της πίεσης με τη δημιουργία νέων ΠΘΠ και την αποτελεσματική διαχείριση των υφιστάμενων, καθώς και με τη βελτίωση της βιωσιμότητας των αλιευτικών πρακτικών, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης αλιευτικών εργαλείων χαμηλού αντικτύπου. Η αποτελεσματική διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών ελαχιστοποιεί τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα ευαίσθητων ειδών, προστατεύει τις περιοχές ωοτοκίας και αναπαραγωγής ιχθύων και τα ιχθύδια, και μειώνει τις επιπτώσεις στους ευαίσθητους οικοτόπους, ειδικότερα στον θαλάσσιο βυθό».

Επιπρόσθετα η ΕΕ στην Ανακοίνωσή της [COM (2023) 103 final] επισημαίνει ότι: «Η αλιεία πρέπει να προωθηθεί ως ελκυστική επιλογή επαγγελματικής σταδιοδρομίας, με τους αλιείς να θεωρούνται «επόπτες της θάλασσας». Θα πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση στην ευκαιρία επιλογής ενός υπαίθριου τρόπου ζωής ή σε ευκαιρίες για καινοτόμες εργασιακές ρυθμίσεις, όπως η σύνδεση της παραγωγής με τις απευθείας πωλήσεις ή τον τουρισμό» ενώ παράλληλα προτείνεται: «η αναβάθμιση των δεξιοτήτων μέσω αρχικής και διά βίου μάθησης, καθώς και κατάρτισης, σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Δεξιοτήτων, θα βελτιώσει την αποδοτικότητα και την ανθεκτικότητα των αλιέων και των υδατοκαλλιεργητών και θα μειώσει την έκθεσή τους σε κινδύνους ατυχημάτων».

Τέλος, η ΕΕ καταλήγει στην εξής διαπίστωση-προτροπή: «πρέπει να επισημανθούν καλύτερα στους αλιείς τα οφέλη μιας πολιτικής που αποτρέπει τις απορρίψεις και τα ανεπιθύμητα αλιεύματα. Επίσης, οι ίδιοι οι αλιείς γνωρίζουν καλύτερα το πότε και πού να αλιεύουν, ώστε να αποφεύγουν παράλληλα τα ανεπιθύμητα αλιεύματα. Ως εκ τούτου, είναι καίριας σημασίας να ανατεθεί η χρήση των επιλεκτικών αλιευτικών μεθόδων στους αλιείς και να εκτιμηθούν οι προσπάθειές τους για τη βελτίωση της διατήρησης. Οι αλιείς θα πρέπει να αποδεικνύουν τη δέσμευσή τους, διασφαλίζοντας πλήρη διαφάνεια των δραστηριοτήτων επί του σκάφους, δηλώνοντας με ακρίβεια τα αλιεύματά τους και επιτυγχάνοντας αποτελέσματα όσον αφορά την επιλεκτικότητα».

Θεωρούμε, λοιπόν, ότι η παραπάνω διαπίστωση-προτροπή της ΕΕ συμβαδίζει πλήρως με τον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής βιντζότρατας, η οποία εργαζόμενη σύμφωνα το εγκεκριμένο από την ΕΕ κάθε φορά Διαχειριστικό Σχέδιο, μπορεί να υπηρετήσει τους σκοπούς της ΚΑΠ, μέσα σε ένα βιώσιμο για αυτήν και το θαλάσσιο περιβάλλον πλαίσιο.

4.2. Τρόπος αλίευσης της ελληνικής βιντζότρατας

Η ελληνική βιντζότρατα αγγίζει μεν το βυθό αλλά χωρίς καμία επιβλαβή συνέπεια. Ουσιαστικά, το εργαλείο «χαϊδεύει» το βυθό, παρακινώντας τα αλιεύματα να κινηθούν προς τα πάνω και αφού συγκεντρωθούν στο πίσω μέρος του διχτυού να μαζευτούν και να αλιευτούν. Πρακτικά, μόνο το κάτω μέρος των διχτυών (μολυβόσχοινα) αγγίζει το βυθό και μόνη η παρουσία των διχτυών πάνω από το βυθό οδηγεί τα αλιεύματα προς τα δίχτυα, χωρίς να «σπρώχνει» ή να ασκεί οποιαδήποτε πίεση πάνω στο βυθό ή στα αλιεύματα. Αυτό αποδεικνύεται περαιτέρω από το γεγονός ότι μόλις το 30% (όπως εμπειρικά υπολογίζουν οι αλιείς) από τα αλιεύματα που «ενοχλούνται» τελικά αλιεύεται, ενώ η ποσότητα φυκιών που βρισκόταν μεταξύ των αλιευμάτων (όταν η βιντζότρατα λειτουργούσε πάνω σε λιβάδια Ποσειδωνίας) ήταν ελάχιστη έως μηδαμινή, γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν υπήρχαν επιβλαβείς συνέπειες από τη λειτουργία της ελληνικής βιντζότρατας στην επιφάνεια του βυθού. Άλλωστε, είναι ιδιαίτερα πιθανό οι αλιείς που χρησιμοποιούν την ελληνική βιντζότρατα να χρησιμοποιήσουν μετά από μια ενδεχόμενη κατάργησή της επιβλαβέστερα για το θαλάσσιο περιβάλλον αλιευτικά εργαλεία.

Η  ελληνική βιντζότρατα δεν πρέπει να συγχέεται με την μηχανότρατα, η οποία είναι δυναμικό εργαλείο με πόρτες και λειτουργεί σύροντας την τράτα βυθού. Επίσης η ελληνική βιντζότρατα είναι το μόνο παράκτιο εργαλείο, του οποίου ο μεγάλος όγκος ψαριών διοχετεύεται μέσω ιχθυόσκαλας, που σημαίνει έσοδα για το κράτος. Τα αλιεύματα που αλιεύει το εργαλείο μας είναι σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝΑΛΕ) 70-75% μαρίδα, γόπα και σαρδέλα και το υπόλοιπο διάφορα άλλα ψάρια που αλιεύονται σε μικρές ποσότητες όπως μπαρμπούνι, κουτσομούρα, καλαμάρι, κολιοί.

Συναφώς, η ελληνική βιντζότρατα αδόκιμα συγκαταλέγεται στις τράτες βυθού, οι οποίες θεωρούνται επιζήμιες για τον θαλάσσιο βυθό και τους σχετικούς οικοτόπους [COM (2023) 102 final, σ. 10], καθώς η ελληνική βιντζότρατα δεν αποτελεί εργαλείο που σύρεται ολόκληρο στο θαλάσσιο περιβάλλον αλλά διαθέτει έναν μηχανισμό επαναφοράς των διχτυών στο σκάφος παράλληλα με την συγκέντρωση των αλιευμάτων. Πρακτικά, το σκάφος σταθερά αγκυροβολημένο ανασύρει τα δίχτυα, άρα η δύναμη που ασκείται εντός του βυθού είναι ιδιαίτερα μειωμένη.

Το ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ελληνικής βιντζότρατας αποδεικνύεται από τις επιστημονικές έρευνες των αρμόδιων κρατικών φορέων επίβλεψής μας (ΕΛΚΕΘΕ και ΙΝΑΛΕ), οι οποίοι συμφωνούν στις παρακάτω απορριπτόμενες ποσότητες:

1) Μηχανότρατα           40-60%  απορριπτόμενα

2) Γρι-γρι                       25%       απορριπτόμενα

3) Δίχτυα στάσιμα         16-26%  απορριπτόμενα

4) ΒΙΝΤΖΟΤΡΑΤΑ  8-10% απορριπτόμενα (από το οποία μόνο το 2% είναι εμπορεύσιμα).

Τονίζεται ότι το σύνολο των εκφορτώσεων της ελληνικής βιντζότρατας αντιπροσωπεύει περίπου το 2% των συνολικών εκφορτώσεων της χώρας. Επομένως, αν η ελληνική βιντζότρατα ήταν υπεύθυνη για την μείωση των αποθεμάτων, πρώτης αυτής θα είχε εξαντληθεί το αλίευμα, κάτι το οποίο όμως δεν έχει συμβεί, γεγονός που αποδεικνύει ότι η ελληνική βιντζότρατα δεν είναι εργοστάσιο, ούτε μηχανότρατα, ούτε γρι-γρι, αλλά ένα παραδοσιακό αλιευτικό εργαλείο του οποίου η ιστορία χάνεται στα βάθη των προ Χριστού χιλιετιών.

Τα παραπάνω συμπεράσματα επιβεβαιώνονται και από με την 66^η έκθεση της ολομέλειας της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής Αλιείας (ΕΤΟΕΑ), με την οποία εγκρίθηκε από την ΕΕ το Ελληνικό Διαχειριστικό Σχέδιο 2021-2024 για την βιντζότρατα: «Το Spicara smaris είναι είδος με χαμηλή τιμή, αλλά υψηλή εκτίμηση στην αγορά. Αυτή η δραστηριότητα είναι η κύρια αναφορικά με τα αλιεύματα μαρίδας στην Ελλάδα. Τα αλιεύματά τους αναφέρεται ότι αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% των συνολικών αλιευμάτων picarel στην Ελλάδα, ιδιαίτερα των μικρού μεγέθους, τα οποία εκτιμώνται ιδιαίτερα από τους καταναλωτές….. Στο ΔΣ αναφέρεται ότι η απαγόρευση των σκαφών βιντζότρατας να στοχεύουν το Spicara smaris (μαριδάκι) θα επηρέαζε την απασχόληση ιδιαίτερα σε απομονωμένες και λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές με ελάχιστες εργασιακές ευκαιρίες, ειδικά τον χειμώνα. Επιπλέον, η απαγόρευση των επιχειρήσεων της βιντζότρατας πλησίον της ακτής θα ανάγκαζε τους ιδιοκτήτες της βιντζότρατας να στραφούν προς άλλα αλιευτικά εργαλεία, με συνέπεια την αύξηση της αλιευτικής πίεσης για άλλους λόγους, με μεγάλο ανταγωνισμό για τον χώρο και τους πόρους. Το ΔΣ τονίζει επίσης ότι η αλιεία με βιντζότρατα παρέχει απασχόληση σε μεγαλύτερα άτομα, τα οποία αποτελούν σημαντικό ποσοστό των αλιέων που συμμετέχουν σε αυτή τη δραστηριότητα. …. Σε προηγούμενες μελέτες, (Petrakis et al, 2009) είχε παρατηρηθεί ότι ενώ ψαρεύει πάνω από τα λιβάδια της Ποσειδωνίας, το σχοινί περνάει πάνω από τα φυτά χωρίς να προκαλεί οποιαδήποτε βλάβη. Παρέχονται νέα στοιχεία για τις επιπτώσεις της αλιείας πάνω από την Ποσειδωνία. Αυτά προκύπτουν από πρόσφατες μελέτες κατά τις οποίες εξετάσθηκαν 734 αλιεύματα, που αλιεύθηκαν κατά τη διάρκεια συνήθων αλιευτικών δραστηριοτήτων. Τα αποτελέσματα δείχνουν έναν πολύ μικρό αριθμό συστάδων Ποσειδωνίας. Η ΕΤΟΕΑ σημειώνει ότι παρόμοια πειράματα διεξήχθησαν μετά το 2017, έτος κατά το οποίο οι επιχειρήσεις πάνω από τα θαλάσσια λιβάδια γρασιδιού δεν επιτρεπόταν πλέον. Το ΔΣ παρουσιάζει χάρτες που δείχνουν τα λιβάδια της Ποσειδωνίας και άλλες περιοχές σε όλη την Ελληνική ακτογραμμή όπου δεν επιτρέπονται οι λειτουργίες με αυτό το εργαλείο (δηλαδή σε άλλους ευαίσθητους οικοτόπους, ή ακατάλληλους τύπους υποστρώματος ως σκληροί πυθμένες) (Οράτε σχετικά την 66^η έκθεση της ολομέλειας της ΕΤΟΕΑ, σελ.139-140).

Επομένως η ελληνική βιντζότρατα:

1. Είναι ελληνικός, παραδοσιακός τρόπος αλιείας. Η ιδιαίτερη τεχνική αλιείας, τα είδη στόχοι και η γεωμορφολογία των πεδίων αλιείας, προσδίδουν μοναδικά χαρακτηριστικά στην ελληνική βιντζότρατα.

2. Είναι το μόνο εργαλείο που στοχεύει κυρίως την μαρίδα, ψάρι που σύμφωνα με τις μελέτες είναι σε αφθονία στις ελληνικές θάλασσες και βρίσκεται εντός των ορίων βιώσιμης εκμετάλλευσης.

3. Είναι πρωτογενής τομέας παραγωγής, συμβάλλει στα έσοδα του κράτους, καθώς μεγάλος όγκος του αλιεύματος διοχετεύεται στην αγορά μέσω των ιχθυόσκαλων.

4. Δίνει ζωή στην παραμεθόριο της Ελλάδας (3-5 άτομα πλήρωμα σε κάθε σκάφος) ενισχύοντας τον ελληνικό στόλο έναντι των τουρκικών αλιευτικών σκαφών που εργάζονται ανεξέλεγκτα και μάλιστα τους δύσκολους μήνες του χειμώνα, καθώς εργάζεται έξι μήνες το χρόνο, από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάρτιο.

5. Εργάζεται μόνο στο 2% της παράκτιας ζώνης της Ελλάδας, λειτουργεί δηλαδή σε πολύ μικρό περιορισμένο και συγκεκριμένο χώρο συγκριτικά με άλλα παράκτια εργαλεία που εργάζονται στο 100% της παράκτιας ζώνη.

6. Είναι ξεχωριστό εργαλείο καθώς χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις για να εργαστεί- γνώσεις που για πολλές γενιές έχουν περάσει από πατέρα σε γιο.

7. Για να μην γίνονται παράνομες εισαγωγές μαρίδας από τρίτες χώρες.

8. Τέλος, επειδή δεν υπάρχει ούτε μια τεκμηριωμένη μελέτη που να αποδεικνύει ότι το εργαλείο αυτό για κάποιον λόγο πρέπει να σταματήσει, απεναντίας όλες οι μελέτες που έχουν γίνει αποδεικνύουν ότι το εργαλείο πρέπει να συνεχίσει να εργάζεται.

9. Δεν δουλεύει σε Ποσειδωνίες

10. Όταν ξεκινάει η αλιευτική περίοδος την 1^η Οκτωβρίου, η μαρίδα δεν είναι γόνος και άρα δεν επηρεάζεται αρνητικά ο πληθυσμός της

11. Όταν δεν εργάζεται η ελληνική βιντζότρατα, η μαρίδα ψαρεύεται από άλλα αλιευτικά εργαλεία πιο δυναμικά και άρα πιο επιβλαβή για τα ιχθυοαποθέματα

12. Το εργαλείο, σε άλλες παραλλαγές του, εργάζεται στις μεσογειακές χώρες, με διαχειριστικό σχέδιο και το ίδιο μπορεί να συμβεί και στη χώρα μας.

13. Συμβάλλει αποφασιστικά στην αλίευση και συλλογή ξενικών, προς τη Μεσόγειο, ειδών όπως τα λαγοκέφαλα κ.α.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε’: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η ελληνική βιντζότρατα αποτελεί ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό αλιευτικό εργαλείο, του οποίου οι ιστορικές, πολιτιστικές και κοινωνικές καταβολές, επιτρέπουν τη διατήρησή του στις Ελληνικές Θάλασσες. Επιπλέον, η επισήμανση της Επιτροπής για χρήση αλιευτικών εργαλείων χαμηλού αντικτύπου, είναι σαφές ότι ευνοεί την λειτουργία της ελληνικής βιντζότρατας, καθώς ο υφιστάμενος στόλος σκαφών ανέρχεται αυτή τη στιγμή σε 122 ενώ εργάζεται σε λιγότερο από το 2% της ακτογραμμής. Επιπλέον α) η λειτουργία του γρίπου, το οποίο ανασύρεται (ανασηκώνεται) από το βυθό και δεν σέρνεται επάνω στο βυθό, β) η αλίευση συγκεκριμένων ειδών (μαρίδας και γόπας) και σε συγκεκριμένη αλιευτική περίοδο (από 1^η Οκτωβρίου έως και 31 Μαρτίου εκάστου έτους), γ) η αλίευση σε προκαθορισμένα και απόλυτα ελεγχόμενα σημεία (καλάδες) και φυσικά εκτός λιβαδιών της Ποσειδωνίας, δ) το ποσοστό υπολειπόμενων και απορριφθέντων στη θάλασσα ειδών κάτω του 10% (εκ των οποίων κάτω του 2% είναι εμπορεύσιμα) και ε) η ύπαρξη Διαχειριστικού Σχεδίου για την λειτουργία του, με την κατά την διάρκεια εφαρμογής του ΔΣ υποβολή μελετών και ερευνών στην ΕΕ από τους αρμόδιους κρατικούς επιστημονικούς φορείς (ΕΛΚΕΘΕ και ΙΝΑΛΕ), καθιστούν τη λειτουργία της ελληνικής βιντζότρατας συμβατή με το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ.

Η ελληνική βιντζότρατα αποτελεί βιώσιμη και επιλογή συμβατή με τις κατευθύνσεις  της νέας Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ) και η τωρινή αναιτιολόγητη άρνηση του Ελληνικού Κράτους να επιτρέψει την λειτουργία της, σύμφωνα με το εγκεκριμένο από την ΕΕ Διαχειριστικό Σχέδιο 2021-2024 και αντίθετα στην απόφαση 2133/2022 του Συμβουλίου της Επικρατείας, πρέπει να χαρακτηριστεί ως πράξη κατακριτέα από το σύνολο της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Συνεπώς, θεωρούμε ότι οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί οφείλουν να λάβουν υπόψη την παράνομη και αναιτιολόγητη συμπεριφορά της Ελλάδας σε βάρος των ιδιοκτητών της ελληνικής βιντζότρατας και να προβούν σε κάθε ενέργεια για την προάσπιση του Ευρωπαϊκού κεκτημένου καθώς και των επαγγελματικών δικαιωμάτων των μελών του Σωματείου μας.